ADHD به مجموعه ای از اختلالات رفتاری مستمر و مزمن اشاره دارد که در برگیرنده 3نشانه اصلی هستند: فعالیت و جنب و جوش بیش از حد، تمایل به تصمیم های ناگهانی بدون در نظر گرفتن نتایج آنها و عدم توجه و دقت. این نشانه ها به عنوان اختلال، در یک دوره رشد و نمو کودک محسوب می گردند. هیچ کس از یک کودک 2 ساله انتظار فعالیت آرام، تصمیم گیری صحیح یا توجه و تمرکز کافی را ندارد اما در سنین 5 یا 6 سالگی این انتظار می رود که کودک بتواند آرام آرام بر روی فعالیتها، رفتار و تمرکز در هنگام کاری، کنترل داشته باشد. کودکان مبتلا به ADHD ، توانایی برای انجام این کارها را بدست نمي آورند. و درجه هر یک از این نشانه ها از کودکی به کودکی دیگر متغیر است. مشکلاتی که بر اثر این اختلالات بوجود می آید در تمام مراکزی که زندگی کودک در آن سپری می شود مانند خانه، مدرسه و محیط های اجتماعی فرد را درگیر می سازد. بنابراین تعجبی ندارد که ADHD اثرات نامطلوبی بر روند رفتار اجتماعی، تکالیف مدرسه و موفقیت شغلی می گذارد. کودکان مبتلا به ADHD فاقد این توانایی هستند که در کلاس درس بنشینند و توجه کافی به درس داشته باشند. بنابراین باز هم نتایج منفی چنین روندی گریبانگیر آنها می گردد. با چنین رفتاری آنها از سوی همسالان خود طرد می شوند و به این جهت بازهم درگیر یک سلسله اختلالات رفتاری می گردند. مشکلات بوجود آمده در مدرسه و اجتماع نتایج منفی طولانی و گسترده ای را با خود به همراه می آورد. این کودکان بسیار آسیب پذیر هستند. کودکانی که بدون تشخیص و درمان این بیماری بزرگ می شوند بسیار مستعد و آماده اعتیاد به مواد مخدر، فعالیتهای جنایی و سایر عملکردهای غیر اجتماعی خواهند شد. نشانه های بارز بیماری ADHD در دوران نوجوانی و بزرگسالی همچنان ادامه می یابد.

 

  نشانه های بیماری ADHD چیست؟

معیارهای تشخیصی برای ADHD در چاپ چهارم کتاب Statistical Manual of Mental Health Diagnostic and آورده شده است. تمام نشانه های مربوط به فعالیت بیش از حد، تصمیم ناگهانی بدون در نظر گیری نتایج و عدم توجه و تمرکز باید حداقل 6ماه وجود داشته باشند و به عنوان درجه ای از ناسازگاری تلقی شوند و این نشانه ها متناسب با محدوده سنی و تکامل نباشد. نشانه های مربوط به عدم توجه و تمرکز شامل موارد زیر هستند :

 -   اغلب توجه کافی به جزئیات نداشته و بی دقتی های بسیاری را در تکالیف مدرسه، کار یا سایر فعالیتها انجام می دهند.

 -   اغلب فاقد این توانایی هستند که توجه مستمر و مداوم به کار یا بازی خود داشته باشند.

 -   اغلب اینطور بنظر می رسد که در هنگام صحبت با آنها بصورت مستقیم، به آن اعتنایی نداشته و صحبتها را نمی شنوند.

 -   اغلب کاری را به طور مستمر ادامه نمی دهند مثلاً تکالیف مدرسه، کارهای منزل یا وظایف محل کار را به پایان نمی رسانند (و این دلایل به خاطر رفتار مخالفت آمیز یا اینکه نمی دانند چگونه آن کار را انجام دهند، نیست .)

 -   اغلب در سازمان دهی کارها و فعالیتها با مشکل مواجه می شوند.

 -   اغلب از کارهایی که ذهن آنها را به صورت مستمر درگیر می کند(مانند تکالیف مدرسه و کارهای منزل) گریزان و متنفرند.

 -   اغلب لوازم ضروری برای انجام فعالیت های مشخص را گم می کنند(برای مثال لوازم مدرسه مانند مدادها، کتاب ها و یا اسباب بازی .)

 -   حواسشان اغلب به آسانی توسط محرکهای خارجی پرت می شود.

 -   اغلب فعالیتهای روزانه خود را از خاطر می برند.

 

نشانه های مربوط به فعالیت و جنب و جوش بیش از حد به شرح زیر هستند:

 

-   اغلب بیقرار بوده و دست و پاهای خود را حرکت می دهند یا بر روی صندلی پیچ و تاب می خورند.

 -   اغلب زمانی که باید در کلاس درس یا مکانی بر روی صندلی بنشینند از مکان خود برخاسته و کلاس یا محل را ترک می نمایند.

 -   اغلب به دفعات بسیار در یک مکان به اینطرف و آنطرف می دوند یا از جایی بالا می روند.

 -   اغلب در بازی کردن با دیگران یا فعالیتهای تفریحی مشکل دارند.

 -   غالباً بسیار صحبت می نمایند.

 

   نشانه های مربوط به تصمیم گیری آنی بدون در نظر گیری نتایج به این شرح هستند.

 

-   اغلب پاسخ سوالات را با تحقیر و بدون اینکه سوال تمام شود، می دهند.

  -   اغلب در اینکه منتظر چیزی بمانند، مشکل دارند.

  -   اغلب در کار دیگران مداخله می کنند و یا مشکل بوجود مي آورند .(به عنوان مثال صحبت یا بازی دیگران را بی ادبانه قطع می نمایند . )

 

در تشخیص این نشانه ها این نکته قابل ذکر است که علتهای مسبب این اختلالات و مشکلات قبل از سن 7 سالگی شروع می شوند و در دو مکان یا مکانهای بیشتری(مانند مدرسه، محل کار یا خانه) مشکل آفرین خواهند بود. باید نشانه های بارزی از اختلالات اجتماعی، تحصیلی یا موقعیتهای شغلی در فرد بوجود بیاید و این نشانه ها باید با نشانه های سایر بیماری ها مانند بیماریهای مزمن مرتبط با دردهای مزمن، مشکلات روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلالات ناپایدار روانی شدید قابل افتراق باشند.

 

ADHD چگونه تشخیص داده می شود؟ تشخیص ADHD براساس متدهای جمع آوری اطلاعات و تست های معتبری صورت می پذیرد. تشخیص براساس تاریخچه و مشاهدات رفتاری در کودکان انجام می گیرد. پزشک ملزم است پروسه های جمع آوری اطلاعات را از والدین کودک، مدرسه اش و یا سایر افرادی که از کودک نگهداری می نمایند، آغاز نماید. مجموعه ای از پرسشنامه ها باید توسط والدین، پرستاران کودک، معلمان یا سایر کادر مدرسه تکمیل گردد و به پزشک ارجاع شود. پزشک همچنین باید با مجموعه مقررات حاکم در مدرسه یا محل کار آشنایی داشته باشد. دانستن این موضوع که کودک در مقابل چه تقاضاهایی اظهار بی میلی می کرده یا چه دیدگاه و نظرهایی در گذشته اعمال می شده می تواند مفید باشد. تشخیص ADHD باید براساس آزمایشهای فیزیکی و بدنی کامل و جامع در راستای مطالب ذکر شده در فوق صورت پذیرد. نقایص فیزیکی که نشانه های مذکور را تایید نماید، وجود ندارد لیکن سایر نقص های فیزیکی و احساسی بیماریهایی دیگر که نیز ممکن است با ADHD تداخل نمایند باید رد شوند.

 

چه تعداد کودک با نشانه های ADHD وجود دارند؟ ADHD رایج ترین اختلال رفتاری در کودکان ارزیابی گشته است. وقایع اخیر پیشنهاد می کنند که میزان ADHDدر بچه های سنین مدرسه که در کتابها (3تا5 درصد) اشاره شده، نادرست است. مطالعات کاملتری که در جامعه صورت گرفته میزان واقعی آن را بین  4تا 12 درصد ارزیابی نموده است همچنین این مطالعات نمایانگر آنند که ابتلای پسران به ADHD نسبت به دختران 3 به 1 است. بطور متوسط 1بچه در کلاس های درس آمریکا در رابطه با ADHD نیازمند کمک می باشد.

 

آیا انواع مختلف ADHD وجود دارد؟ بلي به چهار دسته نوع فقدان توجه ، نوع بيش فعاليتي تكانشگري ، نوع مختلط  و نوع نامشخص  تقسيم مي شوند .  مطابق با چاپ چهارم کتاب (DSM-IV) برحسب اينكه هر فرد مبتلا نشانه هایی از هر دو علامت عدم تمرکز و توجه و بیش فعالی و تحریکی را با خود دارد ولی در بعضی از افراد نیز یکی از علامت ها معمولاً غالب است . ( حداقل در 6ماه اخیر)

 

 چگونه مدرسه در تشخیص، ارزیابی و درمان ADHD می تواند تأثیر گذار باشد؟ پزشکان و والدین باید آگاه باشند که تمام مدارس از نظر قانونی موظفند ارزشیابی مشخصی را در مورد بچه های که احتمال ناتوانی در آنها می رود و عملکرد مدرسه را مختل می سازند، انجام دهد. این سیاست و خط مشی اخیراً توسط قوانینی که تاکید بر حمایت از افراد ناتوان دارند(IDEA)، قدرتمند گردیده است. در واقع IDEA متعهد می شود خدمات مناسب و آموزش عمومی را در اختیار بچه های ناتوان 3 تا 21 ساله قرار دهد. برای اولین بار IDEA، بیماری ADHD را به عنوان شرایط ویژه ای که خدمات آموزشی خاصی را طلب می نماید مدنظر قرار داد. اگر ارزیابی که توسط مدرسه انجام می شود ناکافی و نامناسب باشد والدین ممکن است تقاضای ارزیابی مستقل دیگری را که با هزینه مدرسه انجام می شود، درخواست نمایند. علاوه براین بعضی از بچه های مبتلا به ADHD، کاندید حمایت از خدمات آموزشی ویژه ای در مدارس دولتی زیر نظر رده " سایر اختلالات سلامتی" می شوند. در این موارد دبیران آموزشی خاص، روانشناسان مدرسه ، مدیران مدرسه و معلمان کلاسها در کنار والدین باید ضعف و توانایی کودک را براساس برنامه آموزشی فردی ارزیابی نمایند. این خدمات آموزشی خاص برای بچه های مبتلا به ADHD از طریق سازمان IDEA نیز فراهم می شود. علیرغم این دستورات قانونی باید آگاه بود که حقیقتاً بسیاری از مدارس بخاطر کمبود بودجه یا نبود کادر آموزشی قادر نخواهند بود ارزیابی مناسبی را برای همه کودکان مشکوک به ADHD انجام دهند. مدارس این آزادی عمل را دارند که بچه هایی که نیاز بیشتری به کمک را دارند انتخاب نمایند. و در واقع این بدان معناست که بچه هایی که در تست آموزشی موفق نمی شوند یا موفقیت کمی را بدست می آورند در جایگاه استفاده از کمکهای خاص قرار می دهند. گروه بسیار بزرگی از افراد متاثر از ADHD بچه هایی هستند که در سالهای ابتدای تحصیل افتی ندارند اما در سالهای بعد معمولاً نمی توانند توانایی کافی برای بدست آوردن مهارتها به منظور ارتقاء به کلاس های بعدی را بدست آورند. آنها همچنین از طرف همسالان خود طردشده و اعتماد به نفس خود را نیز از دست می دهند. بنابراین همه بچه های مشکوک به ADHD باید ابتدا توسط پزشک مورد مشاوره قرار گیرند و محدودۀ ارزیابی تشخیص بیماری به طور مناسب مورد پیگیری قرار گیرد و در صورت نیاز تستهای بیشتری در مورد آنها انجام شود. همانطور که در بالا به آن اشاره گردید تشخیص  ADHD براساس متدهای مصاحبه ای استوار گشته است و تستهایی که توسط روانشناسان آموزشی در مدرسه انجام می گردد بطور معمول سایر اختلالات مانند مشکلات یادگیری خاص، (مشکلات یادگیری که باعث مشکلاتی در خواندن و نوشتن می شود) dyslexia و اختلالات گفتاری را که ممکن است از الگوی ADHD پیروی کند را رد می نماید.

 

آیا ADHD ارثی است؟ تحقیقات نشان داده است بیماری ADHD تمایل به گسترش در میان خانواده داشته و همین امر نقش ژنتیکی بیماری را مستدل می سازد. در وابستگان نزدیک بچه های مبتلا به ADHD حداقل 1 نفر وجود داشته که قبلاً به این بیماری مبتلا بوده است. و حداقل ₃/¹ از پدرانی که در دوران جوانی به ADHD مبتلا بودند یکی یا تعداد بیشتری از بچه هایشان به ADHD مبتلا می شوند. معمولاً دیده شده است که والدینی که با بیماری ADHD شناسایی شده اند در همان زمان فرزندشان نیز به ADHD مبتلا بوده است. و مهمترین حقیقتی که نقش ژنتیک را در ایجاد این بیماری آشکار می سازد این است که شانس ابتلا به ADHD در بچه هایی که دوقلو نیستند از والدین خود 30درصد بوده ولی دوقلوها در ریسک خطر بالاتری نسبت به غیر دوقلوها قرار می گیرند.

 

آیا بیماری ADHD روبه افزایش است؟ در صورت مثبت بودن جواب، چرا؟ هیچ کس به درستی نمی داند آیا شیوع ADHD مشخصاً روبه افزایش است یا خیر اما این نکته بسیار روشن است که تعداد بچه های شناسایی شده با این مشکل و کسانی که برای ADHD روی درمان قرار گرفته اند در دهه گذشته رو به افزایش بوده است. افزایش موارد اشاره شده در بالا بخاطر اطلاع رسانی رسانه ها، آگاهی مصرف کنندگان و وجود درمانهای موثر صورت پذیرفته است. معلمان تحت آموزش بهتری در خصوص تشخیص نشانه های بیماری و آگاه کردن والدین برای کمک به فرزندانش علی الخصوص در موارد نسبتاً ضعیف یا متوسط بوده اند ، شرایط خود بیماری و نشانه های آن بسیار بهتر از گذشته شناسانده شده است و خانواده هم اکنون تمایل بیشتری به قبول این مطلب دارند که این بیماری یک مشکل فیزیکی قابل درمان می باشد. ADHD یک مشکل بیولوژیکی است و به عنوان یک رفتار بد ارزیابی نمی گردد برخورد بد اجتماعی نسبت به ADHD در مقایسه با 20-15 سال گذشته بسیار کمتر شده است. یک الگوی مشابه برای شناسایی ADHD در اکثر کشورها رو به افزایش است  و به منظور پاسخ به این سوال که آیا شیوع ADHD رو به گسترش است یا خیر مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

 

آیا ADHD در اسکن مغز بیماران مبتلا قابل رؤیت است؟ تحقیقات نمایانگر آن است مغز بچه های مبتلا به ADHD از نظر فضا و ساختاری تا حدودی متفاوت از بچه های سالم است که این تفاوت در برگیرنده قسمتهایی مانند cortex Prefrontal (پوشش خارجی جلو استخوان پیشانی)، basalganglia , striatum (عقده های پایه) و مخچه هستند. در بچه های مبتلا به ADHD بطور معمول سایز کل مغز نسبت به بچه های سالم 5 درصد کوچکتر است. اگر چه این تفاوت نسبی مکرراً مشاهده می گردد ولی به اندازه کافی برای شناسایی ADHD در یک فرد مشخص سودمند نمی باشد. علاوه بر آن بنظر می رسد که ارتباطی بین توانایی فرد در ایجاد توجه مداوم و انعکاس فعالیت مغز وجود دارد. فعالیت نواحی از مغز که در کنترل توجه و تمرکز نقش دارد در افراد مبتلا به ADHD بسیار کمتر است. و اینگونه پیشنهاد می شود که سطح پایین فعالیت در بعضی از تستهای مغز ممکن است با مشکلاتی که در اثر کمبود توجه مدام بوجود می آید در ارتباط باشد. اما نکته مهم این است که باید مکرراً متذکر شد که این یافته های آزمایشگاهی هنوز به اندازه کافی حساس و شناخته شده نیستند که در تشخیص نشانه های ADHD یا پایش سودمندی درمان بکار روند.

 

آیا بچه ای قبل از سنین مدرسه می تواند با نشانه های ADHD شناسایی گردد؟ شناسایی ADHD در بچه ها پیش از سنین مدرسه (زیر5سال) امکان پذیر است لیکن این امر دشوار بوده و باید با احتیاط توسط مربیان کارآزموده که در امر مشکلات رفتاری- عصبی کودکان تجربه دارند، صورت پذیرد. گونه هایی از مشکلات فیزیکی، مشکلات احساسی /عاطفی، مشکلات تکاملی( مخصوصاً تاخیر در یادگیری زبان) و تطابق مشکلات می توانند نمایانگر الگوی بیماری ADHD باشند. از نظر قانونی بچه هایی که نشانه بیماری ADHD را نشان می دهند نباید در دورۀ آمادگی حضور داشته باشند استفاده از داروهای محرک خط اول درمان برای بچه هایی به این سن نبوده، بلکه درمان بر پایه رفتار افراد یا محیطی که فرد در آن زندگی می کند برای این بچه ها در نظر گرفته می شود. این نوع درمان قطعاً در منزل و با آموزش مناسب والدین انجام می پذیرد. اگر بچه در کلاسهای آمادگی پیش از دبستان حضور داشته باشد، افرادی که از او مواظبت می کنند باید در مورد چنین تکنیکهای رفتاری از قبل مورد آموزش قرار گیرند. درمان با داروهای محرک درصد رفتارهای متضاد و ناخواسته را کاهش داده و به بهبود ارتباط مادر و فرزند کمک می نماید اما این نوع درمان معمولاً در شرایط خاصی که کودک با درمانهای رفتاری و محیطی درمان نشود در پیش گرفته می شود.

 

 تاثیر بیماری ADHD بر روی کودکان و خانواده هایشان چیست؟ زندگی برای بچه های مبتلا به ADHD سخت است آنها معمولاً در مدرسه با مشکل مواجه بوده و مشکلات آنها دربرگیرنده عدم توانایی شان در اتمام یک بازی یا شکل ارتباط و یافتن دوست است. آنها ممکن است هر شب ساعتهای عذاب آور و پر تقلایی را در خصوص به یاد آوری تکلیف و انجام آنها سپری نمایند و سپس حتی این مورد را که باید تکالیف خود را به مدرسه تحویل دهند فراموش نمایند. دست و پنجه نرم کردن با چنین مشکلی به صورت همه روزه برای والدین و نیز کودکان آسان نیست. و بدین سبب کشمکش و نزاع بین خانواده ها افزایش می یابد. علاوه بر آن مشکلات با همسالان در افراد مبتلا به ADHD نیز اغلب نمایان می گردد. در نوجوانی چنین بچه هایی از اعتماد به نفس پایینی برخوردار بوده، بیشتر دچار تصادف با وسایل نقلیه شده و احتمال اعتیاد آنها به تنباکو و سایر مواد مخدر بیشتر است. بارداری زودهنگام در دختران و سطح پایین تحصیلات نیز از عواقب و عوارض بیماری ADHD در دوران نوجوانی است. برنامه های مدارس در خصوص کمک به بچه های مبتلا به ADHD که شامل مهارتهای اجتماعی و آموزش رفتاریست در هر مدرسه ای موجود نمی باشد. علاوه بر آن همه بچه های مبتلا به ADHD واجد شرایط استفاده از خدمات تحصیلی خاص قرار نمی گیرند. برای غلبه کردن بر چنین موانعی والدین باید در جستجوی برنامه هایی در مدارس باشند که گروهی از معلمان، کاردرمانها، روانشناسان، متخصصان و پزشکانی در آن حضور داشته باشند و بتوانند ارتباط تنگاتنگی با والدین برقرار نمایند. خوشبختانه، بیشتر شرکتهای بیمه گر و ارگانهای درمانی هم اکنون ADHD را به عنوان یک مشکل بیولوژیکی شناسایی نموده و اهمیت پوشش هزینه های درمانی را دریافته اند. پزشکان نیز هم اکنون مکرراً بیماران را به منظور ایمن بودن و کارآ بودن داروها مورد ویزیت قرار می دهند.

 

 ارتباط بین ADHD و سایر اختلالات از قبیل عدم توانایی در یادگیری، مشکلات اضطرابی، اختلالات دو قطبی یا افسردگی چیست؟ در حالیکه در شناخت و درک و فهم بیماری ADHD پیشرفت بسیاری حاصل شده است هنوز بسیاری از مردم و پزشکان در مورد بیماریهایی که ممکن است همزمان با ADHD در 50تا60 درصد بچه ها بروز نماید، اطلاعات و شناخت کافی ندارند. بسیاری از بیماریهای همراه شونده دارای علایم و نشانه های بیماری ADHD هستند. و این نشانه ها اغلب اولین علامتهای مشکل دار در کودکان زیر 5 سال می باشند از هنگام شروع و ارزیابی نشانه های ADHD تا روند این بیماری در طول زندگی فرد این نشانه ها و بیماریهای مرکب باید مورد پیگیری و درمان قرار گیرند این بیماریها شامل موارد زیر هستند:

 

(Disruptive behavior disorders): اختلالات رفتاری که فرد را از شرکت در فعالیتهای روزانه باز می دارد در بیشتر از 35 درصد بچه های مبتلا به ADHDدیده می شود و شامل اختلال conduct disorder(CD), oppositional defiant disorder(ODD)  می باشد. این رفتارها در چنین محدوده ای فراتر از تستهای محدود دوران کودکی و نوجوانی هستند.رفتارهایی که براساس آن اختلال  ODD تعریف می گردد شامل مبارزه طلبی و بی اعتنایی بسیار، دشمنی با مسؤلین مدرسه، سرباز زدن  از اجراء قوانین، از دست دادن سریع کنترل، آزار و اذیت تعمدی افراد، خشم عمومی، کینه جویی و رفتار خشمگینانه می گردند. شیوع CD بسیار گسترده تر بوده و براساس الگوی رفتاری تکرار شونده و مداوم که در آن حقوق دیگران و قوانین اجتماعی نقض می شود، تعریف می گردد.  افراد مبتلا به CD تمایل به اعمال خشونت آمیز در مورد انسانها یا حیوانات را دارند. آنها از مدرسه می گریزند و با مقوله علم و هنر دشمنی دارند. این افراد همچنین تمایل به دزدی نیز دارند. افراد مبتلا به CD عموماً تحت عنوان افراد بزهکار شناخته می شوند که درگیر مشکلات جدی قانونی می شوند. دیده شده است که درمان با داروهای محرک نه تنها نشانه های ADHD بلکه نشانه های ODD و CD را به همان خوبی درمان می نماید. اما مکرراً درمانهای اضافی دیگری از دخالت یک درمانگر رفتاری حرفه ای گرفته تا برپایی کلاسهای خاص به منظور اداره کردن رفتارهای تهاجمی و رفتارهای حضمانه در مدرسه با حضور کاردرمان و روانشناس علی الخصوص برای مبتلایان به CD مورد نیاز می باشد.

 

 Mood disorders: اختلالات رفتاری که در بیشتر از 20-15 درصد بچه های مبتلا به ADHD دیده می شود شامل افسردگی و اختلال دو قطبی (bipolar) بوده و اغلب تشخیص آن با behavior Disruptive مشکل است. بسیاری از بچه های مبتلا به ADHD، تحریک پذیر بوده، حالات رفتاری متغیر داشته، احساس پوچی و بیهودگی کرده و از نظر عاطفی نیز بالغ نیستند. وقتی شدت چنین نشانه های آنقدر زیاد می گردد که زندگی کودک را تحت شعاع قرار می دهند، اختلالات رفتاری باید مورد توجه قرار گیرند. بچه هایی که بطور ترکیبی گریبانگر ADHD و اختلالات رفتاری خصوصاً اختلال دوقطبی هستند بیشتر در معرض سوء استفاده از دارو و خطر خودکشی هستند. بچه هایی که در این گروه قرار می گیرند نیازمند مراجعه به متخصص روانپزشک اطفال ، کاردرمان و یا روانشناس در خصوص ارتقاء نوع رفتار هستند در این حالت استفاده همزمان از کاردرمان ، روان شناس و دارو درمانی برای کودک می تواند بسیار مفید باشد.

 

Anxiety Disorders: اختلالات اضطرابی که در بیشتر از 25 درصد بچه های مبتلا به ADHD نمایان می گردد اغلب شامل نشانه هایی هستند که بیشتر درون گرا بوده لذا تشخیص سریع آنها دشوار است. این نشانه ها شامل وحشت و ترس بسیار زیاد، نگرانی و ترسی که با نشانه های فیزیکی از قبیل افزایش سرعت قلب، کشش عضلانی، تهوع، استفراغ و عرق بسیار زیاد همراه بوده، می باشد. حملات اختلالات اضطرابی، شدید، ادامه دارو مکرر هستند   ( حداقل 3تا 5بار در هفته رخ داده و بیش از 1 ساعت طول می کشد) استفاده از داروهای محرک به تنهایی ممکن است در تسکین نشانه های ADHD و نشانه های اضطراب مفید واقع شود. اگر نتیجه درمانی دلخواه حاصل نگردد رفتار درمانی به همراه داروهای دیگر شامل آنتی دپرسانتهایی سه حلقه ای و مهار کننده های باز جذب سروتونین SSRI( Prozac,Lexapro,Zoloft,Celexa و غیره) می توانند بسیار موثر باشند.

 

Learning disorders: اختلالات یادگیری شرایطی هستند که می توانند در مهارت های خاص کودک مانند مهارتهای ریاضی یا خواندن مداخله نمایند. آنها می توانند همچنین شامل مشکلات شنیداری دیداری و غیره نیز باشند. مدرسه باید تستهای خاص را جهت پی بردن به این مشکلات انجام دهد. بسته به نوع اختلال یادگیری که اشاره شد معلم باید به تغییر شیوه تدریس خود پرداخته تا بتواند به دانش آموز در آن قسمت ضعیف کمک نماید و از سایر روشهای آموزش که ممکن است واقعاً قوی باشد استفاده نماید.

 

  تاریخچه بیماری ADHD چیست؟ به چه صورتی با ADD مرتبط است؟ ADHD  نام های بسیاری از سالها قبل با عنوان Hyperkinesis (مشتق لاتین برای کلمه بیش فعال) تا Hyperactivity( فعالیت بیش از حد) در اوایل دهه 1970 داشته است. در دهه 1980، DSM-III سندرم اختلال عدم تمرکز و توجه (Syndrome Attention Deficit Disorder) یا ADD که می توانست شامل یا فاقد فعالیت بیش از حد باشد را به عنوان بیماری ADHD انتخاب نمود. این واژه در حقیقت به اهمیت عدم یا کمبود تمرکز و توجه که می توانست اغلب، نه همیشه با بیش فعالی همراه باشد، تاکید می نمود. تجدید چاپ (DSM-III-R) DSM-III  که در سال 1987 منتشر گردید بر روی بیش فعالی تاکید بیشتری نمود و واژه ADHD را برای این بیماری انتخاب نمود در چاپ چهارم کتاب(DSM-IV) نام ADHD هنوز پابرجا بوده با این تفاوت که انواع مختلفی با طبقه بندی های متفاوتی در آن ذکر گردیده است. که شامل هم نشانه های عدم تمرکز، بیش فعالی و هیجان بیش از حد است و اشاره می دارد که این نشانه ها از فردی به فرد دیگر متغیر بوده و یکی یا همه نشانه ها در افراد مختلف می تواند غالب باشد(برای حداقل 6ماه گذشته). در کتاب طبقه بندی ملی بیماریها(که بیشتر در کشورهای غربی استفاده می شود) واژه Hyperkinetic Disorder مورد استفاده قرار می گیرد اما معیارهای شناسایی آن با ADHD یکسان است.

 

خط مشی تحقیقاتی برای ADHD درآینده چگونه است؟

 1-  معیارهای جدید برای تشخیص ADHD برگرفته از چاپ چهارم کتاب (DSM-IV)

Statistical Manual of Mental Health Disorders Diagnostic and است که در سال 1994 منتشر گردید. که از آن بعد نیز موارد بسیاری در مورد ADHD آشکار گردیده است. چاپ بعدی کتاب نیازمند آن است که انعکاس دهنده ادراک و فهم وسیع در خصوص بیماری ADHD باشد علاوه بر آن در حال حاضر فقط یک مجموعه معیار برای تشخیص ADHD برای همه رده های سنی وجود دارد. مشخصاً باید معیارهای تشخیصی متفاوت برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به ADHD تعریف شود.

  2- اطلاعات بیشتری در ارتباط با تاثیرات بلند مدت روشهای درمانی (شامل دارو، رفتار درمانی و غیره) مورد نیاز است که هم اکنون برای دهه های گوناگون مورد استفاده واقع شده است همچنین نتایج بلندمدت بیماری ADHD در بچه هایی که درمان نشده اند نیز در کنار این اطلاعات باید مدنظر قرار گیرد.

  3- پیشرفت چشمگیری در داروهای روانی در محدوده غیر ADHD در سالهای اخیر بدست آمده است و این امر باعث می شود که بهترین و ایمن ترین دارو برای ADHD به تنهایی یا ترکیب سایر اختلالات با ADHD انتخاب گردد.

  4- تاثیر اجتماعی بیماری ADHD نیازمند بررسی بیشتری است تحقیقات در این حیطه شامل استراتژیهایی برای بکارگیری داروهای موثر یا ترکیب با سایر درمانها در مدارس مختلف و مراکز مراقبت از کودکان است. همچنین این مطالعات باید شامل ماهیت و دقت تاثیر این داروها روی افراد بالای 20سال و خانواده آنها، تصمیم به بکارگیری خدمات روان درمانی متناسب  با نشانه ها و مراقبت از بیماران ADHD باشد.

  5- تحقیقات بیشتری در خصوص توسعه ارتباطات در سراسر برنامه های درمانی و آموزشی مورد نیاز است تا بتواند راهکارهای درمانی اصولی را تضمین نماید.

  6- تحقیقات باید در حیطه راهکارهایی برای جلوگیری از علایمی که ریسک فاکتورهای بیماری ADHD هستند انجام شود.

  7- ارزیابی بیشتری باید در خصوص تکامل سریع تکنولوژی تصویربرداری مغزی به عنوان یک وسیله محتمل برای تشخیص و اداره بعدی بیماری ADHD صورت پذیرد.

 منبع و مترجم دکتر متین محمدی پور

 

در بررسی اختلالات مربوط به کودکان توجه به3 نکته مهم لازم و ضروری است :

1-  تاثیر بزرگسالان دررفتار کودک بدون واقف شدن به نقش افراد مهم زندگی کودک غیرممکن است . پدر و مادر ، سایر بستگان و کادر مدرسه افراد کلیدی مهم هستند . تمرکز زیاد وبیش از حد روی یک مشکل که میتواند گذرا باشد می تواند مسئله ساز و تشدید کننده موضوع شود . 

2-  ملاحظات مربوط به رشد ، رشد طبیعی به تعامل سه زمینه از عملکرد فرد  شناختی – هوشی بین فردی و هیجانی و فیزیکی حرکتی . یک عامل مشکل آفرین در این فرایند این است که کودکان با سرعتهای متفاوت رشد میکنند و غالبا تفکیک بین رشد آهسته و رفتار نابهنجار مشکل است . 

3 - نابهنجار چیست ؟ در کودکان تفاوتهای رفتار بهنجار و نابهنجار به وضوحی که در مورد بزرگسالان تعیین می شود ، قابل تعیین نیست . تمامی کودکان گاهی رفتار غیر انطباقی مثل شب ادراری یا حملات قشقرق نشان می دهند . چنین رفتاری ممکن است نتیجه استرس خاصی بوده و پاسخی بهنجار نسبت به استرس در مرحله خاصی از رشد باشد . نظر اساسی در این زمینه اين است که رفتاری باید « مسئله » تلقی شود که به طور تکراری روی دهد و در کارکردها خود فرد یا دیگران به طور جدی اختلال ایجاد کند .

علل اختلال بیش فعالی باکمبود توجه : هیچ علت قطعی شناخته نشده است . با این وجود مطالعه جدید ( 1990 ) گرین هیل نشان داد که مبتلایان نسبت به افراد بهنجار 12 درصد کمتر گلوکز مصرف می کنند ، چیزی که منبع انرژی برای مغز است ، ناحیه ای از مغز که بیشتر محرومیت از گلوکز داشت نواحی وابسته به توجه و فعالیت حرکتی بود ( همان مسئله اساسی کودکان ( در حال حاضر معتقديم كه یک استعداد ژنتیکی همراه با استرس محیطی ممکن است به ADHD منجر شود . 

درمان : سه روش درمانی عمده برای ADHD وجود دارد که عبارتند از :
1- روش درمان داروئی . 2- روش رفتاری شناختی . 3- رژیم غذائی . 

استفاده از دارو :
معمولترین داروها ، داروهای محرک سلسله اعصاب مرکزی هستند که توانائی کودک برای تمرکز و حفظ توجه را بالا می برند . مطالعات بیانگر آن است که این داروها بدون تخریب توانائیهای شناختی کودک را بهبود می بخشند و کارکرد تحصیلی او را افزایش می دهند . توجه به عوارض جانبی به ویژه درآموزش والدین و معلمان لازم است مورد توجه قرارگیرد . 

مدرسه هراسی : در سنین مختلف با نمودهای مختلف ظاهر می شود .
1-  سالهای اول مدرسه بصورت واکنش فوبیک و اضطراب جدائی .
2 - سالهای پایانی دبستان . نگرانی در حفظ نمرات عالی و اجتناب از حضور در مدرسه و شرمندگی شکست .
3 - سنین 13 و 14 سالگی از نظر هیجانی احساس نا امنی ، در مورد هماهنگی با گروههای اجتماعی تازه و جدید نگرانند یا از توقعات سخت معلمان کلاسهای بالا دچار هراس می شوند . 
توجه : بازگرداندن سریع بهترین روش برای درمان مدرسه هراسی است .

اختلال اجتنابی : درکنار افراد بیگانه شدیدا احساس خجالت می کنند و از موقعیتهای اجتماعی مثل مدرسه کناره گیری می کنند . سعی می کنند محیط اجتماعی خود را محدود به کسانی کنند که بسیار خوب می شناسند و برای دوری جستن از افراد بیگانه و برخورد با آنها نهایت تلاش را می کنند .این اختلال را در بزرگسالان می توان معادل فوبیاي اجتماعی دانست . این افراد در خانه مشکلی ندارند. به دلیل فقدان مهارتهای اجتماعی ، غالبا تماسهای اجتماعی محدود دارند ، درنتیجه مهارتهای متناسب با سن را که به طور طبیعی در موقعیتهای اجتماعی معمولی آموخته میشود یاد نمی گیرند .

اختلال اضطرابی مفرط : این کودکان و نوجوانان کلا نگران هستند و ساعات طولانی به اندیشیدن مضطربانه درباره رویدادهای آینده صرف می کنند . نگران کارکرد قبلی خود هستند . از اغلب موقعیتها نتایج بدی را پیش بینی می کنند . نگران مقبولیت و پذیرش گروه همتايان هستند و از طرد شدن اجتماعی می ترسند . افرادی کمرو هستند و در مورد توانائیهای خود به اطمینان بخشی مداوم نیاز دارند . شکایات جسمانی فراوان دارند و همچنین مسائل مربوط به خواب قابل توجه است به ویژه دیر بخواب رفتن . 

علل و عوامل اختلالات هیجانی اضطرابی:  مطالعات بسیاری بیانگر آن است که والدین کودکان و نوجوانان به اختلالات اضطرابی غالبا خود دارای چنین اختلالاتی هستند بدیهی است پدر و مادر الگوی مهمی برای کودک خود هستند . اساس ژنتیکی اختلال اضطرابی رد نشده است ولی پدر و مادر مضطرب، مدل رفتار اضطرابی هستند . بعضی از پدر و مادرها یا معلمان این باور را به فرزند خود القاء می کنند که برای مقبول و محبوب آنها بودن موفقیت بیشتر از حد متوسط لازم است چنین کودکان و نوجوانانی با انتقاد شدید از خود یا اضطراب مفرط در مورد کارکرد خود واکنش نشان می دهند . بر اساس کار بالبی ( 1980 ) مشکلات و اختلالات اضطرابی نتیجه مشکلات برقراری دلبستگی مطمئن در دو سال اول زندگی است . سلسله مراتب نیازها و توجه به نیازهای اساسی از جمله موارد مطرح در این زمینه است.

اختلال سلوک : که این نوع اختلال شدیدتر از اختلال ایذائی و شامل رفتار ضد اجتماعی و ندرتا بزهکارانه است . علائم : الگوی ثابت رفتاری که در آن حقوق دیگران یا موازین اجتماعی زیر پا گذاشته می شود مشخصات آن عبارتند از : تحمل ناچیز برای محرومیت ، تخریب یا دزدی اموال دیگران، درگیری در نزاع و در موارد خطرناکتر درگیر شدن با مواد اعتیاد آور و فعالیت جنسی پیش رس . ابتلاء یک کودک مبتلا به اختلال سلوک به مسائل هیجانی بخصوص افسردگی غیر عادی نیست در نوجوانی رقم تا 9 درصد بالا می رود، پسرها بمراتب بیشتر از دخترها ( 5/4 بار بیشتر ) در معرض دریافت این تشخیص هستند . پیش آگاهی : تا اواخر نوجوانی و گاهی بزرگسالی دوام می یابد . طبق بعضی مطالعات کودکان مبتلا به اختلال سلوک در بسیاری موارد وقتی بزرگ می شوند الگوهای فعالیتهای خلاف قانون خود را ادامه می دهند و در بزرگسالی در حفظ شغل دچار اشکال هستند و غالبا دچار مشکلات زناشوئی می باشند . 

علل اختلالات سلوک : محیط خانواده عامل مهمی در پیدایش اختلال سلوک تلقی می شود .این خانواده ها غالبا بدلیل مسائل زناشوئی ، بی ثباتی هیجانی ، عدم حمایت ، انضباط غالبا نامتناسب (بسیار خشن یا بسیار ملایم )، معمولا والدین مهارتهای لازم موفقیت اجتماعی و تحصیلی را به آنان نمی آموزند .