چگونه مي توان حل مسأله را به شيوه مؤثري آموزش داد ؟


برنامه حل مسأله بايد پيش از آن كه دانش آموزان قادر به خواندن باشند و پيش از آن كه بدانند اعمال اصلي را چگونه بايد نوشت آغاز گردد. مهم بايد داستان هاي كوچكي درباره تعداد اشياء به طور شفاهي بيان كند و دانش آموزان نيز بايد داستان بسازند و به طور شفاهي بيان كنند.

الف) پيشرفت كودكان در حل مسأله به ميزان رشد آنها بستگي دارد و براي آموزش قوي تر حل مسأله به كودكي كه در كلاسهاي پايين تر است علي الخصوص كلاس هاي آمادگي و اول ابتدايي بايد به روشهاي طبيعي و غير رسمي متوسل شد. مثلاً : اگر پنج مهمان داشته باشم و دو نفر از بچه هايي كه امروز غايب هستند به حساب آوريم ، به چند صندلي نياز داريم ؟ يا ما 2 نفريم اگر به هر نفر بخواهيم 2 سيب بدهيم چند سيب بايد تهيه نمائيم ؟ يا برگ را خوب نگاه كنيد بر آن يك جمع و تفريق بنويسيد. و از اين قبيل مسائل.

ب) تدريس مؤثر حل مسأله به زمان احتياج دارد. يادگيري فعاليت شناختي پيچيدهاي است كه نمي توان در آن شتاب كرد بلكه مستلزم وقت كافي و دوره هاي ممارست براي رسيدن به تبحر در يك عرصه است. چيس و سايمن (1973) روانشناسان شناختي ، به مطالعه اي در مورد شطرنج بازان ورزيده دست زدند و دريافتند كه اين افراد تا حدود 50000 ساعت شطرنج تمرين كرده اند.

بدين سبب دانش آموزان بايد براي «درك بهتر مسأله» و «تفكر كافي» در مورد مسأله ،‌ يعني زمان براي درك موضوع ، كشف مسير حل و فكر كردن ،‌ به جواب كاملاً وقت داشته باشند.

طرح مسأله هايي كه مورد علاقه بچه هاست. مثلاً در عروسي ها خوب به لامپ هاي تزئيني نگاه كنيد ببينيد چند لامپ روشن است و چند لامپ سوخت براي آن نيز يك مسأله بنويسيد.

علاوه بر اين معلمان بايد دانش آموزان را تشويق كنند در صورت تمايل پيش از رها كردن مسأله زمان بيشتري را براي كار كردن روي آن صرف كنند.

يكي از بهترين راههاي كمك به دانش آموز در حل مسأله آن است كه از خودش بخواهيم مسائلي را براي كلاس مطرح كند.

ج) شرايطي فراهم آوريد كه خود بچه ها مسأله مطرح كنند علي الخصوص از حوادثي كه در اطرافشان ،‌ منزل يا مدرسه و ... رخ مي دهد. (به عبارت دیگر از بچه ها بخواهید که مساله را عینی سازی کنند.)مثلاً پدرم ديروز گردو خريد. من 2 گردو را شكستم و مغزي در آنها نبود. مادرم نيز 3 گردو را شكست در آنها هم مغزي نبود. ما چند گردو شكستيم كه مغز نداشت ؟ يا تعداد از بچه ها فوتبال بازي مي كنيم از تيم ما 1 نفر افتاد و پايش زخمي شد از تيم مقابل 4 نفر زخمي شدند. از اين 2 تيم چند نفر زخمي شدند؟

د) از همان شروع آموزش مفاهيم جمع ، تفريق ، ضرب و تقسيم از بچه ها بخواهيم كه بعد از پيدا كردن جواب آنها ، داستاني را طرح ريزي كنند مثلاً در كلاس وقتي دانش آموزي اين جمع را حل كرد 5=2+3  از او بخواهيم براي اين جمع يك داستان بگويد. مثلاً دانش آموزي مي گويد : ما يك روزي به مهماني رفتيم كه يكي از مهمانها 3 سيب را اول خورد. بعد از گذشت مدتي 2 سيب ديگر خورد كه بعداً شكمش درد گرفت. او پس چند سيب را خورد ؟ يا ممكن است دانش آموز ديگري بگويد كه من ديروز همراه خانواده ام به پارك محل خود رفتم در ابتداي راه 3 گل پژمرده را ديدم كه ناراحت شدم كه چرا اين گل ها پژمرده شده اند. جلوتر كه رفتم و مشغول قدم زدن با پدر و مادرم بودم كه ديدم 2 گل ديگر نيز پژمرده شدند زيرا يك نفر آنها را از ريشه كنده بود. چند گل پژمرده شده بود ؟ معلم پس از شنيدن اين داستان آن را خلاصه مي كند.

تذكر : در آموزش طرح و حل مسأله ، بايد از تمام مفاهيم استفاده كرد و آموزشهاي لازم را به عمل آوردنه يك يا دو مفهوم. مثلاً مفاهيم تفريق 4 تاست از جمله ، مفهوم افرازي ، مفهوم كاهشي ، مفهوم مقايسه اي و مفهوم جمعي تفريق كه در طرح و حل مسأله بايد از هر 4 مفهوم استفاده كرد نه اينكه فقط از مفاهيم كاهشي و افرازي استفاده كنيم و يا از مفاهيم ديگر كمتر استفاده كنيم و همينطور مفاهيم جمع 3 تاست از جمله مفهوم افزايشي ، مفهوم افرازي و مفهوم تركيبي جمع و همين طور مفاهيم ضرب و تقسيم.

و‌) يكي از راههاي آموزش مؤثر حل مسأله ، دادن مسأله اي بدون عدد ، بدون نشان و بدون سؤال يا پرسش است مثلاً ، علي ....... مداد داشت. .......... مداد از برادرش گرفت. حالا علي چند مداد دارد؟

 يا:علي تعدادي مداد رنگي دارد. چند مداد رنگي هم مادرش به او داد. حالا چند مداد رنگي دارد ؟

دانش آموز : اگر مي دانستم چند مداد رنگي داشت. چند مداد رنگي مادرش داد مي توانستم جواب دهم.

معلم اگر اين اطلاعات را داشتي چه مي كردي ؟

دانش آموز : جمع می کردم.

محمد 7 .............. دارد. 5 .............. خورد. چند تا ................ باقي ماند؟

هدف : اشيا مهم نيست مهم روابط بين اعداد است كه اهميت دارد و راه حل را نشان مي دهد.

حسن 5 مداد و اكبر 11 مداد دارد. ............................ ؟ براي اين مسأله پرسش طرح كنيد كه از راه تفريق حل شود.

اين سؤال براي بچه اي كه بدون توجه به موضوع به يك باره تصميم مي گيرند كه با اعداد مسأله عمل رياضي را انجام دهند مفيد است.